Jakkolwiek mniej czy bardziej archaicznymi przedmiotami we wspinaczce są haki, wcale nie oznacza to, iż nie są one nadal przydatne. Wręcz przeciwnie, różnego rodzaju haki wspinaczkowe wciąż są używane, w niektórych sytuacjach wydają się niemal niezbędne. Haki metalowe po raz pierwszy do użytku wprowadzili wspinacze monachijscy po okresie pierwszej wojny światowej, zastępując inne, bardziej archaiczne drewniane elementy służące do wspinaczkowej protekcji. Z technicznego punktu widzenia haki to odpowiednio wyprofilowane kawałki stali. Wbija się je młotkiem w różnego rodzaju szczeliny skalne. W ten sposób haki tworzą punkty asekuracyjne: przeloty, stanowiska asekuracyjne, stanowiska zjazdowe.
W zamierzchłych czasach, haki w ogromnej mierze tworzone były z myślą o pokonywaniu trudności skalnych (jak na obecne czasy obiektywnie niewielkich) techniką hakową. Pomimo iż obecnie o sile rozwoju wspinania decydują przejścia klasyczne, to nierzadko przysłowiowa “hakówka” też stanowi pewne uzupełnienie wspinaczki klasycznej. Odpowiednie buty, liny, kostki, friendy itp. zmieniły wspinaczkę nie do poznania. Bardziej specjalistyczny trening również był częścią tej rewolucji we wspinaniu. Zaznaczyć jednak trzeba, że nie tylko wymiar sportowy przesądził o przesunięciu haków do pewnej sfery konieczności. Troska o skałę i wyobraźnia w kwestii pozostawienia natury w jak najmniej zmienionej formie też miały tutaj wpływ niebagatelny.
Jedno pozostaje zawsze niezmienne, we wspinaniu, niezależnie od epoki, mocna psycha to ważna rzecz i żadna era tego nie określa. Określa to sam wspinacz pozostający z tym, co posiada w swoim arsenale oraz z tym, z czym mu przychodzi się zmierzyć. Nie zmienia to jednak faktu, iż kilka podstawowych haków znajduje się w plecaku niemal każdego szanującego się wspinacza. Czasem tylko awaryjnie, a czasami z rzeczywistej potrzeby takie przedmioty “łojanci” posiadają. Kiedy taka rzeczywista potrzeba najpewniej może nadejść ? Sytuacja wyraźniej zmienia się w zimie. Tatry, Alpy czy jeszcze wyższe góry w okresie zimowym to czas, kiedy haki zdecydowanie mogą okazać się bardzo przydatne.
Haki wspinaczkowe – Rodzaje
Jak niemal wszystko jest polityką, tak samo prawie wszystko podlega jakimś podziałom, kategoryzacjom, rozróżnieniom. Nie inaczej jest jeśli chodzi o haki wspinaczkowe. Wyróżniamy kilka podstawowych rodzajów haków.
a) Lost arrow czyli popularna u nas “łyżka”
Hak tego typu świetnie sprawdzający się w tworzeniu punktów przelotowych oraz podczas tworzenia stanowisk można osadzać zarówno pionowo, jak i poziomo. Nadaje się do szczelin skalnych o raczej niewielkiej szerokości. W wyjątkowych sytuacjach lost arrow możemy wbić podwójnie, tak aby przylegały do siebie bokami pozbawionymi koluch (zwiększamy wtedy dwukrotnie szerokość takiego haka). Są dostępne w różnych długościach i grubościach, przykładowo:
Lost Arrow CAMP roz. 2 Camp
Lost Arrow CAMP roz. 1 Camp
Hak EYE SHARP Climbing Technology
b) Skyhook
Został zaprojektowany do poruszania się w trudnym terenie techniką sztucznych ułatwień, wspinaczki wielkościanowej oraz popularnej “hakówki”. Możliwość usytuowania tego haka na bardzo wąskich krawądkach i dziurkach czyni z niego element czasami niezbędny do pokonania najcięższych, pozbawionych wyraźniej rzeźby odcinków skalnych. W tym przypadku powierzchnia styku haka ze skałą jest bardzo niewielka stąd ingerencja w przyrodę i naturalną rzeźbę skały niemal zerowa. Skyhook idealnie nadaje się do podwieszania np. Ławeczki.
Przykładowe skyhooki:
Captain Hook M CAMP
Captain Singing Rock
c) Diagonal
Haki diagonalne posiadają dość specyficzną konstrukcję. Ich ucho ułożone jest pod kątem 45 stopni względem ostrza. Dzięki temu w chwili obciążenia taki hak jeszcze efektywniej się zaciera, co jest skutkiem działania siły mimośrodowej. Diagonale świetnie sprawdzą się jako elementy stanowiska asekuracyjnego bądź zjazdowego oraz jako przeloty. W zależności od tego, z czego są zbudowane, takie jest ich przeznaczenie.
- Haki z twardej stali są przeznaczone do skał o dużej twardości, np. granitu. Oto kilka modelów “twardego diagonala” o różnej długości i grubości:
UNIVERSAL Hard CAMP 10cm
UNIVERSAL Hard CAMP 15 cm
Universal Hard 15cm Climbing Technology
Universal Hard 12cm Climbing Technology
Diagonal EL 130 mm Stubai
- Haki ze stali węglowej o większej miękkości, z racji tego, iż są bardziej plastyczne, świetnie nadają się do osadzania w miękkiej skale, np. wapieniu. Tutaj również mamy szeroki wybór długości i grubości:
UNIVERSAL Soft CAMP 15 cm
UNIVERSAL Soft CAMP 10 cm
Universal 10cm Climbing Technology
d) Angle czyli popularna u nas V-ka
Polskojęzyczna nazwa tego haka wynika wprost z jego kształtu. Gdy spojrzymy na niego z profilu przypominał on będzie literę “V”. V-ki oraz podobne im rynny wbijamy w szersze szczeliny (mniej więcej od 1 cm wzwyż). W przeciwieństwie do rynien, które wykonane są z miękkiej stali, do produkcji V-ek stosuje się twardą stal. Stąd istnieją różnice w zacieraniu się oraz pracy tych dwóch haków podobnego typu, lecz nieco różniących się kształtem (i twardością). Sposób ich wybijania ze szpar, także nie jest identyczny. V-ki można osadzać zarówno w poziomych, jak i pionowych szczelinach.
Przykładowe haki typu angle:
Angle wąski 140 mm Climbing Technology
Corner nr.3 CAMP
Angle szeroki 140 mm Climbing Technology
e) Knifeblade (bądź po prostu knife)
Nazwa tego typu haka zaczerpnięta została z języka angielskiego i oznacza ostrze noża. Jest cieńszy od wszystkich wymienionych wcześniej haków. Świetnie nadaje się do bardzo wąskich pęknięć w skale. Haki tego typu mogą posiadać jeden lub więcej otworów do wpięcia karabinka/ekspresa. Te z większą ilością otworów dają możliwość liczniejszych konfiguracji osadzania w szczelinach.
Na rynku znaleźć możemy różne długości popularnych “najfów”:
Knifeblade CAMP 75 mm
Blade Climbing Technology 70mm
Blade Climbing Technology 85mm
f) Hak Fifi
Tego typu haki we wspinaczce służą wiernie przede wszystkim wspinaczom hakowym. Bywają bardzo przydatne we wspinaczce wielkościanowej. Umożliwiają zbudowanie sztucznych ułatwień, a w połączeniu z rep sznurem (zazwyczaj 5-7 mm) pozwalają na efektywne przechodzenie pomiędzy punktami asekuracyjnymi. Repa przewlekamy przez odpowiednio umiejscowione otwory. Dzięki temu możemy optymalnie dociągnąć się do przelotu, uzyskać dogodną pozycję oraz odzyskać ławeczkę.
Firma Climbing Technology proponuje bardzo fajny hak tego typu:
Hak Fifi Climbing Technology
Istnieje oczywiście znacznie więcej rodzajów jeśli chodzi o haki we wspinaczce. W sytuacji bardzo niewielkiego pęknięcia w skale istnieje możliwość wbicia popularnej u nas “jedynki” bądź RURP. Trzeba zaznaczyć, iż jedynkę da się obciążyć tylko w jednym kierunku. Warto wspomnieć, że pomysłodawcą tego haka był polski, wybitny taternik Czesław Momatiuk. RURP pochodzi ze Stanów Zjednoczonych. Niemal od razu stał się bardzo ważnym elementem ekwipunku wspinaczy (szczególnie hakowych) na całym świecie. Bardzo znane są również haki typu: bulldog, bong czy cam hook.
Młotek, sprzęt niekoniecznie dla kowala. Jak wbijać haki?
Oczywiście haki trzeba jakoś wbijać. Rzecz jasna nie robimy tego samą dłonią, potrzebujemy do tego młotka do haków. Poręczność i niezawodność to spora zaleta młotków takich jak Thunder CT czy Thor Grivel. Oprócz końcówki do wbijania haka, młotki te posiadają z drugiej strony przydatny szpic do oczyszczania szczelin skalnych z nieczystości i wszelkiego rodzaju materii, która przeszkadza w efektywnym “biciu” haka. Dobrym nawykiem jest zaniechanie prób wbicia haka “w dwóch uderzeniach”. Haki odkształcają się i niszczą szybciej przy nazbyt niecierpliwej i siłowej technice wbijania. Lepiej uderzyć kilka razy więcej, ale z mniejszą siłą.
Haki wbijamy do osiągnięcia najwyższego tonu (dźwięku) wbijanego haka, a jeśli tylko to możliwe, aż do schowania się haka w szczelinie przy samym koluchu. Skałę przed wbiciem haka dobrze jest obstukać młotkiem. Jeśli dźwięk przy tej czynności uzyskany jest pusty i krótki (bądź skała po prostu kruszy się), oznacza to, iż lepszym pomysłem będzie poszukanie innego miejsca na osadzenie asekuracji. Z reguły dobrze dobrany hak da się umieścić bez większych przeszkód samą dłonią w szczelinie skalnej w 1/3 do 2/3 jego długości. Jeśli tylko jest to możliwe, zawsze dobieramy hak pod konkretną szczelinę, a nie szczelinę pod konkretny hak (jeśli mamy ich mało, czasami zmuszeni jesteśmy niestety podążyć tym drugim tropem).
Generalnie haki z bardziej plastycznej stali przeznaczone są również do bardziej miękkiej skały (np. wapień), ulegają dyskwalifikującym odkształceniom szybciej niż te z twardych stopów. Technik wybijania haka jest kilka: obstukiwanie, poprzez uzyskanie dźwigni za pomocą młotka, bądź za pomocą cięgna (z karabinków, repa itp.) przyczepionego do haka z jednej strony i młotka z drugiej. Pamiętajmy jednak, jeśli hak “siądzie” tak solidnie, że wybicie go stanowi problem, zostawmy go w skale, niech służy innym.
Haki wspinaczkowe z odzysku
Niegdyś w czasach znacznie mniejszej dostępności do sprzętu, perspektywa pozostawienia ekwipunku w górach czy skałach była prawie nie do przyjęcia. Dziś nie ma już z tym większych problemów. Pokrzywione i zdeformowane haki kilkadziesiąt lat temu poddawane były różnym zabiegom w celu wtłoczenia w nie drugiego życia. Obecnie raczej mało kto prostuje, szlifuje i czyni kowalską magię, by sfatygowane haki nieustannie naprawiać.
