Świat wiedzy o nazwie pętle wspinaczkowe nie kończy się na poznaniu ich cech, parametrów, długości, szerokości, certyfikacji, zalet oraz wad. Wiedza ta bez znajomości praktycznych zastosowań jest tylko zbiorem wyrazów pisanych i słów mówionych. Opisanie nawet wszystkich charakterystyk poliamidu bądź dyneemy nie może okazać się sztuką dla sztuki. Opis taki potraktujmy jako pierwszy stopień wtajemniczenia. Trzecim stopniem jest praktyka w skałach, górach i sztucznych konstrukcjach. Otwórzmy bramy do drugiego stopnia zapętlonego wtajemniczenia.
Która pętla lepsza w góry, a którą korzystniej zabrać w skały ? Jak zachowują się pętle wspinaczkowe w konfrontacji z węzłami ? W jaki sposób użyć pętli jako szpejarki ? Jak skracać pętle ? Co daje przewagę pętli szytej nad pętlą wiązaną i odwrotnie ? Na te i inne pytania postaram się odpowiedzieć w poniższym tekście.
1. Pętle wspinaczkowe z poliamidu. Mnogość zastosowań.
Z opisanych w poprzednim artykule (pod tytułem “Pętle wpinaczkowe, co warto wiedzieć”) wad i zalet poliamidu, w klarowny sposób określić można zastosowania i operacje sprzętowe, w których pętle wspinaczkowe z poliamidu sprawdzą się najlepiej. Cechy pętli poliamidowych wprost determinują to kiedy i jak możemy je “spożytkować”.
1.1 Temp topnienia poliamidu (nylonu) wynosi 250 stopni Celsjusza. Dlatego też pętla z tego materiału używana jest powszechnie w sytuacjach wytwarzania wysokich temperatur, np. tarcia liny o taśmę. Do takich okoliczności dochodzi podczas zjazdów. Również szybkie zaciśnięcie się węzła na taśmie (udar, zadziałanie dużego ciężaru) generuje znaczną ilość ciepła. Operacje sprzętowe z udziałem węzłów na pętli to zadania dla pętli poliamidowych.
1.2 Przystępna cena pętli i taśm poliamidowych również zadecydowała o ich popularności, głównie w skałach. Wspinaczka skałkowa nie wymusza przesadnego “odchudzania” tego co posiadamy w plecaku wspinaczkowym. Ścieżka pod skałę z reguły nie jest długa, a pokonywane drogi sportowe też raczej nie przekraczają kilkudziesięciu metrów. Można zaoszczędzić zaopatrując się w pętlę lub taśmę z poliamidu (zamiast dyneemy).
1.3 Bardzo dobry, ale nie najlepszy stosunek wagi do wytrzymałości kieruje pętle poliamidowe bardziej w kierunku skałek niż gór czy big wall (bywa, że liczy się tam każdy gram). Mimo to jednak, również przy długich wspinaczkach górskich i wielowyciągowych warto mieć ze sobą co najmniej 1 pętlę z poliamidu (np. do zjazdów).
1.4 Pętle wspinaczkowe z poliamidu, lepiej niż te z dyneemy, chronią stanowiska asekuracyjne i zjazdowe oraz punkty asekuracyjne przed wyrwaniem pod wpływem udaru. Same też mają nieco większą tolerancję na obciążenia dynamiczne. Z tego samego powodu, pętle poliamidowe lepiej niż te z dyneemy, nadają się na lonże osobiste.
2. Pętle wspinaczkowe z dyneemy. Do czego nadają się najlepiej?
2.1 Pętle z dyneemy posiada znakomitą odporność na przetarcie, również na krawędziach. Zakładanie i prowadzenie asekuracji w postaci kości z cięgłem z dyneemy (lub pętli z tegoż materiału) przez krawędzie skalne, nie wzbudza kontrowersji czy poczucia nadmiernego zagrożenia. Dyneema posiada również znaczną odporność na przecięcie (mechaniczne). Tutaj jedno, ale wyraźnie zastrzeżenie. Niska temperatura topnienia (144-152 °C) dyneemy stwarza bardzo duże niebezpieczeństwo stopienia (przerwania przez wysoką temperaturę) jej podczas tarcia o linę lub inną taśmę z poliamidu (nylonu). Szybkie i długotrwałe ściąganie liny, jak i inne operacje sprzętowe powodujące tarcie liny o elementy przelotów lub stanowisk asekuracyjnych wykonanych z dyneemy, to bardzo zły pomysł. Taką operacją jest przykładowo zjazd. Do zjazdów taśmy wspinaczkowe wykonane z poliamidu będą bezpieczniejsze.
2.2 Bardzo niska waga dyneemy sprawia, iż pętle wspinaczkowe z tego materiału znakomicie sprawdzą się w górach. Długie wspinaczki na wielkich ścianach, często poprzedzone wyczerpującym podejściem, wymuszają liczenie niemal każdego grama.
2.3 Taśmy i pętle z dyneemy posiadają wodoodporność na wysokim poziomie. Użycie ich w warunkach zimowych bądź w środowisku o podwyższonej wilgotności, w pełni uwypukli ten ich walor. Korzyści wynikające z użycia dyneemy będą dla wspinacza biegły dwutorowo. Po pierwsze, im mniej wody w pętli tym ona jest lżejsza. Jest to zatem idealne rozwiązanie dla wspinacza górskiego i wielkościanowego. Po drugie, im mniej wody w naszych pętlach i taśmach w warunkach zimowych, tym lepiej. Nie chodzi tutaj tylko o wygodę. Zamarzająca wilgoć w linach, pętlach i taśmach jest zjawiskiem niebezpiecznym. Kryształki lodu rozpychają i przecinają włókna. Liny impregnowane i pętle z dyneemy to podstawa podczas zimowych wspinaczek.
3. Poliamid i dyneema – analiza porównawcza i ciekawostki.
3.1 Nie zawsze szpejarki zintegrowane fabrycznie z naszą uprzężą posiadają wystarczająco dużo przestrzeni na wpięcie całego niezbędnego ekwipunku. Niezależnie od tego, z jakiego materiału jest zbudowana pętla, może posłużyć nam jako szpejarka. Pętlę wspinaczkową wystarczy przełożyć przez ramię.
Jest to budżetowa alternatywa dla świetnych i bez wątpienia przydatnych (w warunkach górskich i bigwallowych) szpejarek marki Lhotse w wersji Classic i Comfort. W tym przypadku kwestią bez znaczenia (pomijając wagę) jest, czy pętla będzie z dyneemy czy poliamidu.
3.2 Temat przyzwolenia (oraz jego braku) do tworzenia węzłów na pętli dyneema już został wcześniej omówiony. Wymaga on jednak jeszcze omówienia, ale w innych niż wcześniej kontekstach. Bardzo przydatny patent zmniejszania i zwiększania długości jednej i tej samej pętli, to najzwyczajniej robienie na niej węzłów. W tym kontekście posiadanie dłuższej pętli daje więcej możliwości. Bez czarodziejskiej różdżki, a z pomocą węzłów, przykładowo z pętli o długości 120 cm możemy tworzyć pętlę o długości 100 cm, 80 cm, 60 cm, 90 cm itd. Odwrotnie jest to już niemożliwe.
3.3 Po raz kolejny, pomijając fakt dyskusyjności do stosowania węzłów na pętlach z dyneemy, zaznaczmy – węzły na nich są znacznie trudniejsze do rozwiązania niż węzły na pętlach z poliamidu. Węzły na pętlach poliamidowych zaciskają się mniej niż na dyneemie (zapewne jest to spowodowane również ich grubością/szerokością).
3.4 Zakładanie asekuracji i tworzenie punktów przelotowych przy użyciu oczek skalnych to powszechna i bardzo przydatna operacja. Nie wszystkie dziurki są takie same i nie wszystkie pętle mają taką samą szerokość. Jak zwykle diabeł tkwi w szczegółach. Pętle wspinaczkowe z dyneemy mają tutaj przewagę nad tymi z poliamidu, gdyż są węższe (cieńsze). Może okazać się, iż przez bardzo ciasne oczka skalne przewlec będziemy mogli tylko dyneemę.
4. Pętle wspinaczkowe – jak uniknąć sytuacji niebezpiecznych.
Unikanie jakiegokolwiek luzu na stanowisku asekuracyjnym, w autoasekuracji z lonży wykonanej z pętli i w innych elementach łańcucha asekuracyjnego to podstawa. Nie chodzi tutaj tylko o luz w znaczeniu nastawienia emocjonalnego 😉 Asekuracja i autoasekuracja z pętli wszelkiego rodzaju powinna być naprężona. Szczególnie wśród młodych, mniej świadomych i mniej doświadczonych wspinaczy, potrzeba “przytulania” się do ściany jest silna. Ekspozycja działająca na wyobraźnię wytwarza chęć nie obciążania lonży autoasekuracyjnej bądź stanowiska, stwarzając pozory większego bezpieczeństwa. Realia wyglądają dokładnie odwrotnie. Sytuacja może obrać szczególnie zły, wręcz tragiczny obrót w przypadku wyjścia ponad stanowisko, z którym jesteśmy połączeni lonżą z pętli. Odpadnięcie w takiej sytuacji spowoduje wygenerowanie udaru o bardzo dużym współczynniku. Skutki tego mogą być różne, ale każdych z nich jest bardzo zły: wyrwanie stanowiska i upadek z wysokości, zerwanie lonży i upadek z wysokości. Trzecia możliwość: nie zerwanie lonży i nie wyrwanie stanowiska, ale poważne obrażenia wewnętrze spowodowane przeniesieniem enegrii upadku na ciało wspinacza.
Pętle wspinaczkowe z poliamidu posiadają lepsze parametry pochłaniania energii niż te z dyneemy. Nie oznacza to jednak, iż daje nam to możliwość swobodnego poruszania się w bok i do góry względem punktu, do którego jesteśmy wpięci za pośrednictwem pętli. Pętle PAD (popularna nazwa poliamidu) i pętle DYN (popularna nazwa dyneemy) nie są dynamiczne. W tym przypadku istnieje super rozwiązanie. Zapełnia ono lukę w zapotrzebowaniu na pętlę dynamiczną. Dynaloop Beal to pętla z liny dynamicznej o wielu zastosowaniach i wyrazistej kolorystyce.
5. Pętle wspinaczkowe. Co wpływa na ich wytrzymałość ?
Pamiętajmy iż podawana w specyfikacji i na metce wytrzymałość pętli dotyczy obciążenia statycznego oraz odpowiednich warunków. Petla zawieszona w swobodnym zwisie powinna dać nam znamionową wytrzymałość. Istnieją jednak czynniki wpływające na zwiększanie i zmniejszanie się nominalnych wytrzymałości pętli, jest to ważny element wspinaczkowej wiedzy. Na co powinniśmy w tej materii zwracać uwagę?
5.1 Węzły – zawsze zmniejszają wytrzymałość pętli wspinaczkowych o co najmniej kilkadziesiąt procent (w zależności od typu węzła).
5.2 Wytrzymałość pętli mocno cierpi w warunkach określanych jako ścinanie (niekoniecznie w sensie dosłownym z użyciem ostrych narzędzi). Pętla zawieszona bądź przymocowana nie na prostej, tylko na mocno zbiegającej się powierzchni, która powoduje zginanie się pętli po zewnętrznych stronach, skutkuje radykalnym obniżeniem jej wytrzymałości. Utrata wytrzymałości pogłębia się w przypadku zwiększania się ciężaru działającego na pętlę i cały układ. To bardzo niebezpieczne zjawisko.
5.3 Kąt rozwarcia zawieszonej i obciążonej pętli, bezpośrednio i radykalnie wpływa na jej wytrzymałość. Im ten kąt jest większy, tym mocnej spada wytrzymałość pętli, czyniąc ją bardziej podatną na rozerwanie.
5.4 Wszelkiego rodzaju kanty, załamania (np. skalne) i nierówne powierzchnie, na których oparta jest pętla pod obciążeniem, negatywnie oddziałują na jej wytrzymałość. Pętla zgięta pod dużym kątem nie posiada wytrzymałości na tym samym poziome co pętla będąca w kontakcie z powierzchniami obłymi o łagodnych krawędziach.
5.5 Nie wszystko powoduje spadek wytrzymałości pętli. Czy działa to również w drugą stronę ? Tak. Istnieją sposoby zwiększania, nawet wielokrotnego, wytrzymałości pętli wspinaczkowych. Zwiększając liczbę oplotów/zwojów zwielokrotnimy też ciężar, jakim obciążyć możemy pętlę.
6. Ciekawostki i podsumowanie.
W celu zwiększenia wygody i bezpieczeństwa korzystania z pętli, zanim przypniemy ją do uprzęży, warto zadbać o jej skrócenie. Skręcanie pętli to bardzo użyteczny patent. Nie dość, że po skręceniu jest ona krótsza, co zmniejsza możliwość przypadkowego zaczepienia jej o skałę lub inną materię, to dodatkowo pętla ma bardziej zwartą bryłę.
Nie istnieje jedna pętla dobra do wszystkiego. Są jednak pętle wspinaczkowe, mające więcej zastosowań i możliwości modyfikacji od innych, co czyni je bardziej uniwersalnymi. Wiele tkwi w kwestii potrzeb. Jeśli potrzebujemy maksimum lekkości, dyneema okaże się świetnym wyborem. Nie mało znajduje się w kwestii akceptacji. Jeśli ktoś posiada silną rezerwę do dyneemy, a są osoby mocno zaniepokojone właściwościami termicznymi tego materiału, z pewnością będzie unikał takich pętli (czasami w sposób przesadzony lub nawet nieuzasadniony). Bywa, iż decyduje za nas czysta ekonomia, wybieramy to co tańsze, a wcale nie mniej wytrzymałe. Najpewniej wszechstronne wyposażenie, dostosowane do naszych potrzeb oraz do charakterystyki naszej działalności wspinaczkowej i portfela, jest wyjściem najbardziej optymalnym. Mam nadzieję, że powyższy artykuł co nieco pomoże w ustaleniu odpowiedniej konfiguracji wyekwipowania, i będzie małą, ale pomocną dłonią w wyborze odpowiedniego sprzętu.
